ویدئو پروژکتوها ساختار حساسی دارند و در صورت استفاده نادرست از آنها، ممکن است مشکلات بسیاری ایجاد شود. یکی از اصلیترین قطعات ویدئو دیتا پروژکتورها، لامپ آنهاست. به عبارت دیگر میتوان گفت؛ لامپ یک ویدئو پروژکتور، حکم قلب دستگاه را دارد و در صورتی که دچار خرابی شود، عملکرد پروژکتور مختل خواهد شد. انواع مختلفی از لامپ برای ویدئو پروژکتورها با کاربردهای اداری، آموزشی، اتاق کنفرانس، خانگی و … وجود دارد، همچنین برخی از پروژکتورها مانند پروژکتورهای جیبی که برای کاربردهای قابل حمل استفاده میشوند، به جای لامپ از منبع نور LED استفاده میکنند که طول عمر بیشتر و روشنایی کمتری از لامپهای معمولی دارد. برخی از کمپانیهای تولید کننده پروژکتور نیز ترجیح میدهند برای محصولاتی مانند ویدئو پروژکتورهای سینمای خانگی از منبع نور لیزر استفاده کنند. البته لامپ یا هر منبع نور دیگری که در ویدئو پروژکتورها وجود دارد، دارای طول عمر مشخصی است که در مشخصات ویدئو پروژکتور ذکر شده است. بعضی از منبع نورها مانند منبع نور LED انرژی بسیار کمی مصرف میکنند و به همین دلیل امکان داغ شدن آنها بسیار پایین است؛ اما پروژکتورهایی که دارای لامپهای استاندارد یا معمولی هستند، به دلیل مصرف بالای انرژی حتماً به یک یا دو فن برای خنک سازی نیاز دارند. گفتنی است طول عمر لامپ ویدئو پروژکتور به نحوه استفاده کاربر و شرایط محیطی نیز بستگی دارد. از آن جا که لامپ در پروژکتور وظیفه اصلی نورپردازی و روشنایی را برعهده دارد، بهتر است به محض اتمام طول عمرش، آن را با یک لامپ سالم و نو تعویض کرد. زیرا در غیر این صورت، ممکن است مشکلات بسیاری از جمله کم نور شدن تصویر، کم رنگ شدن و اختلال در رنگهای تصاویر، سیاهی تصاویر، داغ شدن بیش از حد پروژکتور و یا حتی ترکیدن لامپ درون ویدئو پروژکتور، رخ دهد. در نتیجه برای جلوگیری از آسیبهای جدی به ویدئو پروژکتور، در این مقاله قصد داریم به مشکلات مربوط به لامپ ویدئو پروژکتور و نحوه رفع آنها بپردازیم.
کم شدن نور ویدئو پروژکتور و دلایل آن
کم نور شدن تصویر ویدئو پروژکتور میتواند جند دلیل داشته باشد. برای مثال در صورتی که یک ویدئو پروژکتور توانایی نمایش تصاویر از سایز 30 اینچ تا 300 اینچ را داشته باشد و کاربر برای مدت طولانی سایز تصویر را روی 150 اینچ قرار داده باشد، پس از اینکه پروژکتور را از پرده نمایش دورتر کرده و سایز تصویر را افزایش دهد، احساس خواهد کرد که روشنایی و وضوح تصویر کم شده است. این امر طبیعی است، چراکه با افزایش فاصله بین پروژکتور و پرده نمایش نور در یک ناحیه بزرگتری پخش میشود. هرچه اندازه تصویر بزرگتر میشود میزان لومن مورد نیاز برای داشتن یک تصویر روشن افزایش مییابد؛ درست مانند زمانی که با یک چراغ قوه بر روی دیواری نور میاندازید و هرچه نزدیکتر بروید، شدت روشنایی افزایش مییابد. همچنین یکی دیگر از عواملی که ممکن است موجب سیاهی یا کم نور شدن تصویر ویدئو پروژکتور شود، خرابی یا نیم سوز شدن درگاههای ارتباطی پروژکتور است. به عبارت دیگر اگر دستگاه روشن شود و لوگوی برند آن نیز نمایش داده شود، اما تصاویر به طور کامل سیاه باشند، میتوان مشکل را از پورتهای آن دانست. علاوه بر آن در صورتی که مانعی بر سر راه قسمت اپتیک پروژکتور قرار گیرد و نور به درستی تابیده نشود، امکان دارد تصویر کم نور شده و یا بخشی از تصویر نمایش داده نشود. همچنین ممکن است با ایجاد خرابی در بخشی از سیستم پردازش تصویر در ویدئو پروژکتورهای 3LCD، تصویر به طور کامل نمایش داده نشود. اما احتمال بروز چنین خرابیهایی در ویدئو پروژکتورهای امروزی بسیار پایین است، زیرا در همه پروژکتورها، به جز مینی پروژکتورها، حداقل یک فیلتر وجود دارد و امکان قرار گرفتن مانعی در جلوی اپتیک بسیار پایین است، همچنین محل قرارگیری LCD ها نیز کاملا امن است و احتمال ضربه خوردن این بخش نیز خیلی کم است. اما این موارد تنها دلایل کم نور شدن ویدئو پروژکتور نیستند و علت شایعتر دیگری نیز وجود دارد و آن هم خرابی لامپ ویدئو پروژکتور است. در واقع اصلیترین دلیل تاریک یا کمرنگ نشان دادن تصویر، وجود ایراداتی در حباب لامپ ویدئو پروژکتور یا اتمام طول عمر آن است. بدیهی است پس از اینکه یک ویدئو پروژکتور توسط کاربر خریداری و برای مدتی استفاده شود، از عمر لامپ آن کاسته میشود. اما کم شدن عمر لامپ ویدئو پروژکتور تنها اتفاقی نیست که برای افرادی که پروژکتورهای کارکرده را خریداری می کنند، رخ میدهد. به عبارت دیگر اگر از یک ویدئو پروژکتور که دارای لامپی با طول عمر 3.000 ساعت است به اندازه 2.000 ساعت استفاده شود، طبیعی است که لامپ آن پروژکتور، شدت روشنایی اولیه را نداشته باشد. در واقع لامپهای ویدئو پروژکتورها هرچه به اواخر عمر خود نزدیک میشوند، کم نورتر خواهند شد. در این مواقع ممکن است کاربر متوجه کم نور شدن یا تیره و تار شدن تصویر شود، که در این صورت بهتر است هرچه سریعتر برای تعویض لامپ پروژکتور اقدام کند تا از آسیبهای جدی جلوگیری شود.
علت داغ شدن ویدئو پروژکتور و نحوه جلوگیری از داغ شدن لامپ ویدئو پروژکتور
دلیل داغ شدن ویدئو پروژکتورها، فعالیت و روشن بودن لامپ آنهاست. در واقع در ویدئو پروژکتورهایی که از لامپهای استاندارد که با جیوه کار میکنند، استفاده میشود، گاهی برای تولید نور حرارتی بین 200 تا 300 درجه سانتیگراد به وجود میآید و این مسئله موجب داغ شدن پروژکتور میشود. به همین دلیل اکثر ویدئو پروژکتورهایی که دارای لامپهای هالیدی هستند، دارای یک یا چند فن برای خنک کردن دستگاه و لامپ آن میباشند. فنهای ویدئو پروژکتورها هوای محیط را با هوای درون پروژکتور جا به جا میکنند و حتی تا مدتی بعد از خاموش شدن دستگاه و لامپ آن نیز کار میکنند تا فرایند خنک سازی دستگاه به طور کامل انجام شود. البته در طول این فرایند ممکن است ذرات ریز گرد و غبار نیز وارد دستگاه شوند و دمای پروژکتور را به طور غیر طبیعی بالا ببرند؛ به همین دلیل در جلوی هر فن یک فیلتر وجود دارد که وظیفه دارد از ورود گرد و غبار به ویدئو پروژکتور جلوگیری کند و توصیه میشود که هر چند وقت یکبار تمیز و گرد گیری شود. از آن جا که ویدئو پروژکتورهای لیزری و LED فاقد لامپ هستند، گرمای زیادی هم تولید نمیکنند، بنابراین نیازی به فن یا فیلتر ندارند. گرمای تولید شده توسط لامپ ویدئو پروژکتور، امری کاملاً طبیعی است، اما گاهی از اوقات این گرما بیش از حد شده و باعث نگرانی میشود. برای مثال در برخی از پروژکتورها حرارت لامپ به قدری بالا میرود که باعث خاموش شدن خودکار دیتا پروژکتور یا ترکیدن لامپ میشود. لامپهایی که قبل از طول عمر ذکر شده در دفترچه راهنما، خراب میشوند، به احتمال زیاد به دلیل شرایط نامناسب نگهداری، تحت تاثیر دما و حرارت بالا قرار گرفتهاند.
در ادامه تعدادی از مهمترین دلایل داغ شدن بیش از اندازه ویدئو پروژکتور ولامپ آن را بررسی خواهیم کرد:
- نصب ویدئو پروژکتور در محل نامناسب میتواند یکی از دلایل این گرم شدن بیش از اندازه دستگاه باشد. به همین دلیل بهتر است ویدئو پروژکتور را در محلی قرار دهید که زیاد در گوشهها نباشد و امکان عبور جریان هوا از هر چهار طرف به درون ویدئو پروژکتور وجود داشته باشد (رعایت یک فاصله حداقل 30 تا 60 سانتیمتری از سقف و اطراف ضروری است).
- همان طور که اشاره شد، یکی دیگر از دلایل داغی بیش از حد لامپ ویدئو پروژکتور، کثیف بودن فیلتر و ورود ذرات گرد و غبار به درون دستگاه است. بنابراین میبایست سرویس یا تعویض فیلتر ویدئو پروژکتور به صورت دورهای و به خوبی انجام شود.
- خرابی و عدم عملکرد درست فن ویدئو پروژکتور نیز میتواند یکی از مهمترین عوامل داغ شدن دستگاه باشد که باید به آن رسیدگی شود. در نتیجه پیشنهاد میشود هر چند ماه یکبار فن نیز همانند فیلتر ویدئو پروژکتور چک شده و از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود. همچنین توصیه میشود، در صورت خرابی فن از ویدئو پروژکتور استفاده نکنید.
- اگرجه اکثر ویدئو پروژکتورها دارای فیلتر هستند، اما بازهم امکان ورود ذرات بسیار ریز گرد و غبار به درون دستگاه وجود دارد، به همین دلیل بهتر است با باز کردن بدنه ویدئو پروژکتور و با استفاده از فشار هوا یا یک دستمال تمیز و خشک، به صورت دورهای درون ویدئو پروژکتور را نیز تمیز کنید. البته پیشنهاد میشود این کار توسط یک متخصص سرویس و تعمیر ویدئو پروژکتور انجام شود تا به طور ناخواسته به قطعات دستگاه آسیبی وارد نشود.
- خاموش و روشن کردن بیش از اندازه ویدئو پروژکتور در طول روز، موجب تغییر ولتاژ لامپ آن شده و علاوه بر کاهش عمر آن باعث داغ شدن سریعتر دستگاه در استفادههای بعدی خواهد شد.
- در صورتی که بعد از خاموش شدن ویدئو پروژکتور، فوراً دو شاخه آن را از پریز برق جدا کنید، فرصت خنک کردن لامپ را به فن نخواهید داد. در نتیجه لامپ برای مدت بیشتر گرم خواهد بود و حتی ممکن است ساعاتی بعد که ویدئو پروژکتور را روشن کنید، تقریباً با همان دمای قبلی شروع به کار کند و این میتواند سبب داغی بیش از اندازه دستگاه شود. بنابراین بهتر است بعد از خاموش کردن ویدئو پروژکتور 10 تا 15 دقیقه صبر کنید تا فن لامپ را خنک کند و سپس پروژکتور را از برق بکشید.
- یکی دیگر از دلایل داغی بیش از اندازه لامپ ویدئو پروژکتورها، فعالیت زیاد آنها در طول روز است، در واقع ویدئو پروژکتور مانند تلویزیون نیست که بتوان آن را برای ساعات طولانی روشن نگه داشت. بنابراین بهتر است در طول یک روز فقط به اندازه چند ساعت از ویدئو پروژکتور استفاده شود تا حرارت بالای لامپ موجب بروز آسیبهای خطرناک نشود.
- خرابی منبع تغذیه ویدئو پروژکتور و لامپ و رسیدن جریان برق ناپایدار به دستگاه، میتواند موجب کاهش عمر و گرمای بیش از اندزه لامپ پروژکتور شود. در بسیاری از اوقات میتوان با استفاده از لوازم جانبی مناسب، نوسانات برق را ثابت کرد.
- تا زمان خنک شدن درست لامپ باید از حرکت دادن پروژکتور اجتناب شود، زیرا وقتی که لامپ پروژکتور داغ میشود، رشتههای آن آسیب پذیرتر شده و حرکت دادن و ارتعاش لامپ موجب ترکیدن یا سوختن آن خواهد شد.
- یکی از اصلیترین دلایل داغی بیش از اندازه ویدئو پروژکتورها، خرابی یا تمام شدن طول عمر لامپ آنهاست. در واقع گاهی اوقات لامپ ویدئو پروژکتور با نزدیک شدن به طول عمر خود، حرارت بیش از اندازهای تولید میکند، به صورتی که فن دستگاه توانایی خنک کردن آن را نداشته و پروژکتور به طور اتوماتیک خاموش میشود. در نتیجه تعویض لامپ پروژکتور را باید جدی گرفت و در زمان درست اقدام به جایگزینی یک لامپ جدید کرد.
علت روشن شدن و چشمک زدن چراغ ویدئو پروژکتور
روی بدنه هر ویدئو پروژکتور یک یا چند (معمولاً 3 عدد به رنگهای سبز، زرد یا نارنجی و قرمز) چراغ ال ای دی وجود دارد که هر کدام از آنها نشان دهنده وضعیت خاصی هستند. معمولاً کنار هر چراغ کلمهای که روشن بودن چراغ به آن مربوط است نوشته شده است؛ برای مثال در ویدئو پروژکتورهای اپسون سه چراغ با نامها Lamp، Temp و Power وجود دارد که به ترتیب مربوط به لامپ، دما و روشن یا خاموش بودن دستگاه هستند. اما در برخی از پروژکتور نمیتوان به آسانی دلیل روشن بودن چراغ را تشخیص داد. به عنوان نمونه اگر چراغ یک ویدئو پروژکتور سبز و ثابت باشد، نشان دهنده روشن بودن و عملکرد صحیح دستگاه است. اما گاهی از اوقات دیتا پروژکتورها با چراغهای خود و چشمک زدن آنها به کاربر خبر از وجود ایراداتی میدهند. البته چشمک زدن و روشن بودن چراغ هر ویدئو پروژکتور بسته به برند و مدلش متفاوت است. برای مثال در برخی از پروژکتورها اگر زمان تعویض لامپ ویدئو دیتا پروژکتور رسیده باشد، ممکن است یک چراغ سبز یا قرمز روی بدنه آنها چشمک بزند. همچنین این چراغ چشمک زن میتواند نشانه گرم شدن بیش از اندازه ویدئو پروژکتور یا نیاز دستگاه به سرویس و تمیز شدن نیز باشد. البته همانطور که اشاره شد، گرم شدن ویدئو پروژکتور امری طبیعی است، اما در صورتی که جا به جایی هوای دورن پروژکتور با هوای محیط به درستی انجام نگیر، به معنی این است که فن دستگاه به خوبی کار نمیکند و باید تعمیر یا تعویض شود. بدین ترتیب در اکثر دیتا پروژکتورها با بالا رفتن دمای پروژکتور و افزایش بیش از حدِ حرارت لامپ ویدئو پروژکتور سیستم کنترل کننده دما (heat sink) که در داخل پروژکتور تعبیه شده است، به طور خود کار دستگاه را خاموش کرده و معمولاً چراغی با نام temp روی دستگاه شروع به چشمک زدن میکند. گفتنی است که در بیشتر ویدئو پروژکتورها روشن شدن و چشمک زدن چراغ قرمز به نشانه وجود خرابی در لامپ دستگاه است. برای رفع این مشکل نیز میتوان با چک کردن طول عمر لامپ ویدئو پروژکتور و اطمینان از اتمام آن، اقدام به تعویض لامپ کرد. اما در صورتی که عمر لامپ هنوز تمام نشده بود، توصیه میشود که قبل از هر اقدام دیگری پروژکتور را خاموش کرده و منتظر بمانید تا خنک شود، سپس کابل برق را از پریز جدا کرده و مطمئن شوید که لامپ به درستی در جای خود قرار گرفته تا از شکستگی آن جلوگیری شود. سپس دستگاه را به برق متصل و روشن کنید و چک کنید که چراغ همچنان چشمک زن است یا خیر؛ در صورتی که مشکل رفع نشد بهتر است به یک متخصص مراجعه نمایید. همچنین لازم به ذکر است که اگر روشن شدن و یا چشمک زدن چراغ ویدئو پروژکتور همراه با یک مشکل اساسی مانند روشن نشدن دستگاه و عدم نمایش تصاویر باشد، میتوان عوامل مهمتری مانند آسیب دیدن لامبلاست، خراب شدن بالاست یا حتی خراب شدن بورد اصلی را هم در نظر گرفت. علاوه بر اینکه روشن بودن و چشمک زدن چراغ پروژکتورها معانی خاصی دارند، روشن نشدن آنها نیز میتواند نگران کننده باشد؛ مثلاً اگر بعد از اتصال ویدئو پروژکتور به برق، چراغ پاور ON/OFF دستگاه روشن نشود، میتواند نشان دهنده خرابی کابل برق یا پاور دستگاه باشد. یا اگر چراغ پاور ویدئو پروژکتور روشن باشد اما پس از چند لحظه دوباره خاموش شود، به معنی وجود ایراد در یکی از فنها، مدار فرمان مین برد، لامبلاست یا کارل ویل یا چرخ رنگ (در پروژکتورهای DLP) است. در نتیجه از آن جا که روشن بودن یا نبودن چراغ ویدئو پروژکتور یا چشمک زدن آن در پروژکتورهای مختلف معنی متفاوتی میدهد، بهتر است با مشاهده هر گونه چراغ چشمک زن در ویدئو پروژکتور، هرچه سریعتر به مراکز تعمیر ویدئو پروژکتور مراجعه کرده تا افراد متخصص با عیب یابی آن، اقدام به درست کردن دستگاه کنند.
جمع بندی
با اینکه بسیاری از خرابیها و مشکلات ویدئو پروژکتور مربوط به لامپ است، اما نمیتوان با مشاهده هر مشکلی اقدام به تعویض آن کرد. زیرا درست است که لامپ قطعه بسیار مهمی است و نقش به سزایی در عملکرد دستگاه دارد اما سایر قطعات ویدئو پروژکتور مانند فن، فیلتر، برد اصلی، اپتیک، چرخه رنگ، صفحات پلارایزینگ و … نیز میتوانند مسبب خرابی باشند. بهترین کار برای جلوگیری از خرابی ویدئو پروژکتور، دور نگه داشتن آن از گرما و سرمای زیاد و همچنین رطوبت است. در این مقاله به راههای زیادی برای جلوگیری از دغ شدن ویدئو پروژکتور اشاره شد. همچنین میتوان دستگاه را در حالت Eco یا اقتصادی نیز قرار داد تا با ارائه روشنایی کمتر، انرژی انرژی کمتری مصرف کند و در نتیجه گرمای کمتری نیز تولید شود. همچنین در این حالت طول عمر لامپ ویدئو پروژکتور نیز افزایش خواهد یافت. البته باید در نگهداری ویدئو پروژکتور نهایت دقت و توجه را داشت و به هیچ وجه به هشدارهایی که دستگاه روی صفحه ظاهر میکند یا به وسیله چراغهای روی بدنهاش میدهد، بیاعتنا نبود. زیرا این کار ممکن است باعث ایجاد مشکلات بدتری مانند ترکیدن لامپ درون ویدئو پروژکتور شود و سایر قطعات که قیمت بسیار بالایی نیز دارند هم آسیبها جدی ببینند. بنابراین پیشنهاد میشود در صورت مشاهده هر گونه آلارم یا عملکرد غیرمعمول توسط پروژکتور با مراجعه به مراکز تخصصی تعمیر ویدئو پروژکتور و یا درخواست اعزام کارشناس از آنها، مشکل دستگاه خود را عیب یابی کرده و آن را رفع کنید.